Begin jaren zestig van de twintigste eeuw werd tijdens een onweer de boerderij in Dussen Binnen van 'Den Dove Dingeman' door brand compleet verwoest, waarmee ook een stuk historie van de ambachtsheerlijkheid Muilkerk verloren ging. Deze boerderij stond in de Voorstraat A34/38/37/38 van het Binnen tussen de Ruttensteeg en de bocht naar de Baan. Den Dove Dingeman heette eigenlijk Dingeman de Rooij en was een broer van Otto de Rooij, de mulder of molenaar aan de Molenkade, kinderen van landbouwer Hijmen de Rooijen (1844-1902) en Wouterina Middelkoop (1841-1913). Hijmen de Rooij zal de boerderij destijds hebben overgenomen van de weduwe Penning-van der Beek, de moeder van de bekende schrijver Louis Penning die onder meer een aantal boeken schreef over de Zuid-Afrikaanse Boerenoorlogen. Ten tijde van de eerste kadastrale opmeting, omstreeks 1820, was de boerderij in bezit van Andries Elands. Toen Dingeman trouwde met Johanna Hagoort, ging hij zoals dat destijds heel gebruikelijk was, bij zijn ouders inwonen. Ook zijn broer Otto heeft met zijn bruid Johanna Maria Bax nog een tijdje bij hun ingewoond. Op latere leeftijd heeft Dingeman een deel van het pand verhuurd aan Roubos, die er na de Tweede Wereldoorlog een vrachtrijdersbedrijf in uitbaatte.
Ponsenhoeve
De boerderij, gebouwd op een verhoging (terp) in het land, was er een van het type 'langhout boerderij' waarbij het woongedeelte was opgetrokken in steen en het schuurgedeelte van lange gepotdekselde planken. Het geheel was gedekt met een rieten dak. Er stonden destijds veel van deze boerderijtypes in Dussen vooral aan de Kornsedijk, waar ze in de lengte langs de dijk stonden. Dat was met de Ponsenhoeve in Dussen Binnen niet het geval. Deze stond met de kopgevel van het woongedeelte naar de straat gericht en de schuur daarachter.
In het boek ‘De slag bij Vlaardingen 1018’ van Kees Nieuwenhuizen (red.) wordt op pagina 68 melding gemaakt van: lange loopplanken die over een drassige bodem werden gelegd om zo de lading uit schepen te lossen. In een Latijnse bron worden die lange loopplanken pons genoemd.
Volgens het Meertens Instituut zou de familienaam Ponsen een patroniem zijn van de voornaam Pons, die op zijn beurt dan weer verwijst naar de Romeinse naam Pontius (van Pilatus) en de betekenis heeft van ‘brug’.
De naam Ponsenhoeve in Dussen wordt voor het eerst genoemd in 1534 in het REPERTORIUM OP DE GRAFELIJKE LENEN IN DE GROTE ZUIDHOLLANDSE WAARD, 1276-1650, en wel onder nummer 63. Een hoeve in Muilkerk, (1533: genaamd Pons Govert Brievincshoeve; 1534: Ponsenhoeve), met huizing en gezaat, groot 13 morgen, strekkend van de halve Dussen tot de Broekse wetering (1634: het land van Altena), oost: Matthijs die Coster (1634: Jan Dirksz. Smit), west: de Broekse steeg (1634: de gemene steeg, genaamd Ruttensteeg). Hieruit blijkt dat de naam Ponsenhoeve is afgeleid van de voornaam Pons. De bijbehorende 13 morgen land lagen achter de boerderij langs de Ruttensteeg en liepen door tot aan het water van de Broekse wetering. Omdat een hoeve land oorspronkelijk een oppervlakte had van 24 morgen is de Ponsenhoeve oorspronkelijk dus groter geweest maar zal deze zijn opgedeeld in twee delen, vermoedelijk bij een erfdeling.
Deze hoeve met huis en gezaat was op 8-7-1397 in bezit gekomen van Jan Storm Govert Brievincszoon, bij opdracht in ruil voor het leen Voorne nr. 4 bis (Ons Voorgeslacht, jrg. 44, 1989, blz. 41), LRK 52, fol. 245 nr. 1058.
Het bleef een aantal generaties in bezit van het geslacht Brievinc om via het geslacht Van Egmond te worden overgedragen: Op 13-3-1534 aan Jan van Amerongen voor heer Nikolaas de Veer, priester, zoon van mr. Evert de Veer, bij overdracht door Albert van Egmond, kastelein van Gouda, waarna overdracht aan Ursula, dochter van Frederik van Herlaar, zijn nicht, LRK 125 c. Zuid-Holland, fol. 40v-41.
[In de 'Informatie roerende den Verdronken Waert 1521' wordt meester Evert de Veer meermalen genoemd als eigenaar van landerijen op de Laer in de latere Zuidhollandsche polder. Hij zou er ook een boerderij gehad hebben, aan de Kornsedijk ter hoogte van de Oude Straat.]
Daarmee kreeg het geslacht Van Herlaer de Ponsenhoeve in Dussen in leen maar dit geslacht was sinds 1413 ook ambachtsheer van Muilkerk. Zodoende werd vanaf 1534 de Ponsenhoeve onderdeel van de domeinen van het ambacht Muilkerk en werd het op termijn ook allodiaal goed (= Een vrij eigen goed, waarover de landsheer geen zeggenschap had). Dat bleef het totdat de erfgenamen van ambachtsheer Dirk Elemans de Ponsenhoeve met huis en gezaat in 1815 tijdens een publieke veiling in Breda verkochten en het goed overging in particuliere handen.
Bronnen