Toelichting
De 40ste penning (2½ %) was de voorloper van de moderne overdrachtsbelasting. De naam van de belasting is voluit: de 40ste penning op de transporten van onroerend goed. De belasting werd oorspronkelijk door de Staten van Holland ingesteld vanwege de hoge kosten van de oorlog tegen Spanje. Vanaf 1599 bestaat er ook een belasting op de vererving van boedels: de belasting op de ‘successie’. Wanneer zo’n boedel via de zijlinie vererfde, dan werd de overledene een collateraal subject genoemd. De 40ste penning en de collaterale heffing zijn belangrijke bronnen voor onderzoek naar de bezittingen van voorouders.
De belasting op vererfde boedels ook wel: de belasting op de ‘successie’ of erfenis oftewel ‘successierecht’ genoemd, was tot en met 1806 een gewestelijke belasting maar vanaf 1807 een rijksbelasting. De successierechten werden tijdens de Republiek geïnd door de ontvangers van de collaterale successie. Hun rekeningen werden gecontroleerd door de Rekenkamer. Exemplaren van de rekening en de bijbehorende bijlagen zijn in het archief van de Rekenkamer bewaard gebleven.
Belastingplichtig waren diegenen die zijdelings verwant waren aan de erflater én onroerende goederen bij of zonder testament erfden. Ook verervingen aan niet-familieleden werden belast. Onder ‘onroerende goederen’ vallen: huizen, grond, lenen en eigen ambachten, tienden, molens, schepen, erfpachten, erfcijnsen, los- en lijfrenten, paaibrieven en jaarpenningbrieven. De belasting werd geheven over de zuivere waarde van de nalatenschap. De goederen werden getaxeerd door het gerecht van de plaats waaronder de boedel gelegen was. Van de waarde van de nalatenschap werden de (hypothecaire) schulden waarmee de boedel was belast, afgetrokken.
Vrijgesteld van deze belasting waren:
De godshuizen en de ‘armen van de aalmoezen levende’;
echtparen met kinderen, die elkaar bij lijftocht (levenslang vruchtgebruik) hun goederen hadden vermaakt.
Ook waren er constructies waarbij vader of moeder testamentair bij overlijden van de partner boedelhouder waren gemaakt om de goederen te beheren totdat de kinderen meerderjarig waren. Indien één van de kinderen stierf voordat hij in het bezit van die goederen kwam, ging zijn erfdeel over op de broers en zussen. Bij zulke verervingen hoefden zij aanvankelijk niet te betalen, maar dat veranderde in 1625.
Erfenissen moesten binnen 3 weken aangegeven worden op de secretarie van de plaats waar de erflater was overleden of het laatst gewoond had. Deze aangiftetermijn werd meerdere malen gewijzigd; naar 6 weken in 1616, één jaar in 1641, en naar 3 maanden in 1723. Een erfenis buiten Zeeland moest binnen 6 maanden bekend gemaakt zijn. Wie dit niet deed, was het dubbele bedrag aan belasting verschuldigd.
De goederen mochten pas aanvaard worden als een betalingsbewijs van de 40e penning overlegd kon worden. Gebeurde dit niet dan kreeg men een boete van 200 ponden Vlaams en moest men de dubbele impost betalen. De secretarissen moesten van de aangifte en de taxatie van de goederen een register bijhouden en een authentiek extract daarvan afgeven aan de collecteurs.
Inning van deze belastingen in Dussen Munsterkerk en Muilkerk.
In 1801 - het was nog in de Franse Tijd - was secretaris Dionisius Middelkoop de belastinginnner ook wel collecteur genoemd in het ambacht Munsterkerk. Schoolmeester Jacobus Hagoort vervulde deze rol in het ambacht Muilkerk. De immpost op de collaterale successie tot de Xe, XVe en XXe Penningen werd geheven volgens het 'Placcaat van de gewezen Staaten vant voormalig gewest Holland' van 29 juni en 27 September 1743. De XLe en LXXXe Penning op de onroerende goederen en rentebrieven werd berekend volgens een ordonnantie van 9 Augustus 1744. De XLe Penning op de vrijwillige verkoping of van inboel van meubilaire goederen was conform de ordonnantie van 9 mei 1744 en de impost op het trouwen en begraven volgens de ordonnantie van 26 October 1695 en nadere aanvulling van 3 december 1695.
Beide collecteurs inden de belasting stelden van de ontvangst daarvan rekeningen op van de impost op de collaterale successie, de boeten op de ongefundeerde processen, de impost op de verkoop van onroerende goederen, rentebrieven en schepen, op trouwen en begraven en de familieadvertenties, het ambtgeld en de impost op de venduen. Van Munsterkerk en Muilkerk zijn van de periode 1801 tot en 1805 deze rekeningen bewaard gebleven. Van de documenten over het jaar 1801 is een trancriptie opgesteld.
In Munsterkerk werd over het jaar 1801 voor: Collaterale Successie, 40ste Penning op onroerend goed, schepen en meubelen en de impost op trouwen en begraven een netto bedrag van 5.241 Pond 5 Schelling en 7 Denier geïncasseerd. Dat was inclusief de tien procent verhoging maar gereduceerd voor de vergoeding voor de collecteur. Het bedrag van ruim vijf duizend pond was zo hoog omdat in 1801 de 160 morgen grote polder Boerenverdriet door de Gravelijke Domeinen verkocht werd aan: Cornelus Stratinus, Christiaan Dekker en Otto Johannis van Wageningen. Die telden daarvoor - inclusief opcenten van 1 stuiver per gulden - de lieve som van 158.602 pond voor neer. Dat betekende dat Munsterkerk een extra bedrag aan overdrachtsbelasting mocht incasseren van 3.371 pond.
Verzameling Munsterkerk
Collateraale Successiën 245-12-6
XL en LXXX Penning Ordinaris 4449-10-0
XL en LXXX Penning op de Scheepen 23-7-6
Impost opp Meubilen en Inboel 2-13-3
Sub-totaal 4721-3-3
Waarvan Xe verhoging is 472-2-4
Sub-totaal 5193-5-7
Impost op Trouwen 36-0-0
Impost op Begraaven 12-0-0
Sub-totaal 48-0-0
Totaal-generaal 5241-5-7
Nagesien en wel bevonden A. van Ogten.
Omdat in Muilkerk van een dergelijke grote transactie geen sprake was, werd erin datzelfde jaar in het ambacht belangrijk minder belasting opgehaald. Het totale nettobedrag bedroeg slechts 219 Pond 14 Schelling 6 Denier.
Verzameling Muilkerk
De 40e Penn: Ord= bedraagt 162-10-0
10e Verh: 16-5-0
Sub-totaal 178-15-0
Aff 't Sal[ari]s 4-9-4,5
t Schrijven deselfs dubb[el]d 0-18-0
Sub-totaal Aff 5-7-4,5
Totaal 40ste Penning 173-7-7
Meubilen 2-6-0
10e Verh 0-4-7,5
Sub-totaal 2-10-7,5
aff 't Sal[ari]s 0-1-3
Totaal Meubilen 2-9-4,5
De Impost op't Trouwen 30-0-0
aff 't Sal[ari]s 0-15-0
Totaal impost trouwen 29-5-0
Begraven 15-0-0
aff 't Sal[ari]s 0-7-6
Totaal impost begraven 14-12-6
Totaal generaal 219-14-6
De documenten worden bewaard in het Nationaal Archief in Den Haag.
B. INVENTARIS DER REKENINGEN
B.1 GEMEENELANDSREKENINGEN
B.1.2 TIJDENS HET STELSEL VAN FISCALE ORGANISATIE VAN HOLLAND NA DEN OPSTAND
B.1.2.2 ONTVANGERS-PARTICULIER DER GEMEENE MIDDELEN IN DE ONDER HEM ONMIDDELLIJK RESSORTEERENDE KWARTIEREN VAN HOLLANDS ZUIDERKWARTIER MET HUN PLAATSELIJKE GAARDERS
Voor den omvang der kwartieren tegen het einde der 18e eeuw lette men op de ambtsgebieden der hun toegevoegde plaatselijke gaarders. Met het oog op de afscheiding van enkele ontvangerschappen-particulier van het eind der 16e tot de 18e eeuw zijn de jaren van hun ontstaan bijgevoegd, waarmede is aangegeven het gebied, waarover de rekening van den ontvanger-particulier over een bepaald jaar loopt.
De z.g.n. "buitenrekeningen" van het kwartier zijn door de administratie van een nummer voorzien, dat ook in dezen inventaris de volgorde aangeeft. De rekeningen van het centrale deel - soms deelen - van het kwartier dragen dat volgnummer niet.
h GORINCHEM EN KWARTIER
Gevestigd in 1596 door verkleining van het kwartier Dordrecht.
Plaatselijke gaarders
8 Dussen, Munsterkerk
2277-2283 Rekeningen van Dionisius Middelkoop, secretaris, van de ontvangst van den impost op de collaterale successie, de boeten op de ongefundeerde processen, den impost op den verkoop van onroerende goederen, rentebrieven en schepen, op trouwen en begraven en de familieadvertenties, het ambtgeld en den impost op de venduen, 1801-1805 5 katerns en 2 bladen
2277 1801
2278 1802
2279 1803
2280 1804
2281 1805
2282 1805, 1e supplement
2283 1805, 2e supplement
Transcriptie jaar 1801
Heffing 40ste Penning in Dussen Munsterkerk in 1801 door Dionisius Middelkoop.
12 Dussen, Muilkerk
2303-2308 Rekeningen van Jacobus Hagoort, secretaris, van de ontvangst van den impost op de collaterale successie, de boeten op de ongefundeerde processen, den impost op den verkoop van onroerende goederen, rentebrieven en schepen, op trouwen en begraven en de familieadvertenties, het ambtgeld en den impost op de venduen, 1801-1805 5 katerns en 1 blad
2303 1801
2304 1802
2305 1803
2306 1804
2307 1805
2308 1805, supplement
Transcriptie jaar 1801
Heffing 40ste Penning in Dussen Muilkerk in 1801 door Jacobus Hagoort.
Rekest op de ontwerptekst van de grondwet, ondertekent door gereformeerden uit Muilkerk en Munsterkerk op 14-10-1797 en volgende dagen
Archieven:
De Rekenkamer ter Auditie, opgericht in 1582, was belast met de controle van de gemenelandsmiddelen, onder toezicht van Gecommitteerde Raden van het Noorder- en Zuiderkwartier, welke colleges de dagelijkse leiding hadden over de financiën van Holland. Bovendien kreeg het college na de opheffing van de Rekenkamer der Domeinen in 1728 ook de afhoring van de domeinrekeningen als taak. Het archief bevat, naast resoluties en adviezen van de kamer aan Gecommitteerde Raden, voornamelijk rekeningen. Die betreffende de gemenelandsmiddelen zijn onder meer afkomstig van de ontvanger-generaal van Holland, de kwartierontvangers in het Noorder- en Zuiderkwartier, de ontvangers van specifieke middelen zoals van de bakengelden, van de posterijen, van 's-lands magazijnen van oorlog, en van de geconfisqueerde geestelijke goederen. De tweede groep, de domeinrekeningen (vanaf 1728) bevatten onder meer rekeningen van de rentmeesters der domeinen en de ontvangers van tolgelden.
Bronnen:
Nationaal Archief Den Haag - Toegang 3.01.28 Inventaris van het archief der Rekenkamer ter Auditie van de Gemeenelandsrekeningen en de opvolgende colleges, (1518) 1572-1805 (1811). Inventarisnummer: 2277 Dussen Munsterkerk en 2303 Dussen Muilkerk
Bestandsnaam: NL-HaNA_2.01.01.01_854_0405
Canonical-URL Munsterkerk