Fanfare Wilhelmina

Oprichtingsgeschiedenis van de Fanfare te Dussen

In de negentiende eeuw begint het rooms verenigingsleven te ontwaken. In eerste instantie vooral bedoeld om zo de mensen te weerhouden van werelds vermaak met gevaar voor de zedelijkheid. Het past in de algemene kerkelijke politiek van die tijd gericht op bevordering van de godsvrucht en deugdzaamheid en van wering van al die activiteiten die de mensen maar afhouden van hun enige bestemming: het verdienen van de eeuwige gelukzaligheid in het hiernamaals. Een politiek die in het teken staat van een terugkeer tot de traditionele godsdienstig-zedelijke waarden en normen, uit een van God en gebod afglijdende moderniserende en materialiserende maatschappij en gericht op herstel en herwinning van de traditioneel centrale positie van de kerk in de samenleving.

Een van de belangrijkste bedreigingen voor die godsdienstig-zedelijke normen en waarden vormt het enorme drankgebruik onder de locale bevolking, zowel door mannen als vrouwen terwijl ook jongeren zich niet afkerig tonen. Pastoor Baekers uit in een brief aan de bisschop zijn ongerustheid over het bovenmatig drankgebruik van zijn parochianen "wijl hier na den middag bijna niets dan jenever wordt gedronken".
Dat drinken gebeurt niet alleen thuis e.d. maar ook in de talloze café's die Dussen "rijk" is. Zoals: aan de Korn, Boerendans van Adriaan van den Broek en Harten Aas van Louwke Vermeulen. Aan de Putten, De Posthoorn. Op de Dijk, Hotel van Beurden en aan De Sluis, Hotel de Zwaan van Adriaan Heessels, gebouwd in 1892, die vóór de grote dorpsbrand het aan de overkant van de straat gelegen De Gouden Leeuw - een herberg met Raadkamer -uitbaatte. Ook aan De Sluis het in 1898 door H.H. Gasten gebouwde De Koppelpaarden. Verder is er het bierhuis Den Blikken Emmer halverwege 't Rommegat en bij 't Capelsche Veer, café Het Bruine Paard dat in 1935 afbrandt en niet meer herbouwd wordt. In de Kerkstraat heb je ook nog De Roskam en in Dussen Binnen, tegenover de molen De Gunst, de herberg van Lammert de Rooij. Andere niet gelokaliseerde café's zijn: De Halve Maen van Jeanne de Wit, De Koperen Kan, Het Wapen van Noord Brabant van Jan van Dijk (Jan van Sientje), Het Wapen van Dussen van Jan van der Pluijm (Jan Boer), De Drie Pelikanen van Willemke Dekker (Willem van Neelen), Het Haasje en De Gouden Klomp van Jacobus van Wijnen.

In veel gevallen wordt het cafébedrijf uitgeoefend in samenhang met het boerenbedrijf. In deze cafés speelt zich het volksvermaak af. Zo heeft de schuttersvereniging de Batavieren zijn thuishaven in een van de gelegenheden en wordt er gekegeld, gebiljart en gekaart en gedronken natuurlijk, vooral tijdens de kermis. Het zijn de belangrijkste ontspanningsvormen voor de bevolking.

De geestelijkheid ageert er fel tegen. Ook de lokale overheid tracht tevergeefs, met vroege sluitingsuren en herhaaldelijke verboden op het spelen van muziek - die ook nog eens via de preekstoel kenbaar gemaakt worden - het verblijf in de kroegen zo kort en onaangenaam mogelijk te houden.
De oprichting van een Paulusvereniging die door middel van allerlei culturele activiteiten (toneel- en muziekuitvoeringen) en goede voorlichting over de gevaren van het alcoholisme de drankbestrijding ter hand kan nemen, acht pastoor Baekers in Dussen op dat moment nog niet haalbaar. Doch in samenwerking met enkele leden van het kerkkoor ziet hij wel brood in de oprichting van een muziekgezelschap. Zodoende wordt op zondag 14 november 1897 Fanfare Wilhelmina opgericht. Als kerkelijke fanfare en met pastoor Baekers als eerste beschermheer.

HEUSDEN (eind 1897) Met genoegen kannen wij melden dat de heer C Kerkhof directeur der Harmonie De Eendracht van Herpt benoemd is tot instructeur van de nieuw opgerichte Harmonie te Dussen. Wel een bewijs dat men de talenten van den heer Kelders op prijs stelt.
DUSSEN (begin 1898) Onder den naam Wilhelmina is hier een muziekgezelschap opgericht met 13 leden Directeur is de heer E. Vingerhoets organist der R K kerk alhier.

Klompenmaker Evert Vingerhoets en bakker Adriaan Pols, respectievelijk organist en voorzanger in de rooms-katholieke kerk, trekken de kar bij de oprichting. Een paar weken later al arriveren de door de pastoor bestelde instrumenten en kan men muzikaal aan de slag. Dit gebeurt onder leiding van de tot dirigent gebombardeerde Vingerhoets, die naast orgelbespeler ook dirigent is van het kerkkoor. Evert Vingerhoets, die rond 1910 ook nog tijdelijk als dirigent van Kunst en Vriendschap uit Meeuwen fungeert, blijft de baton zwaaien tot september 1934. Hij wordt dan opgevolgd als dirigent, destijds directeur genoemd, door A. Snijders uit Raamsdonksveer. Eerste voorzitter van de fanfare, destijds nog president genoemd, is Jan Jongbloets en zijn installatie op woensdag 2 februari 1898 wordt door de kersverse muzikanten tevens aangegrepen voor het eerste openbare optreden.

DUSSEN 11 Juli 1900. Heden had hier de begrafenis plaats van den heer C Vingerhoets Toen de rouwstoet zich in beweging zette hief de fanfare Wilhelmina waarvan de overledene een trouw lid was een Treurmarsch aan en ook nadat de lijkmis in de R K kerk was afgeloopen vergezelde ’t corps onder ’t spelen van treurmuziek den ontslapene naar zijn laatste rustplaats. De eer door Wilhelmina den overledene aangedaan door met omfloerste instrumenten indrukwekkende muziek te spelen trok veel belangstellenden zoodat deze bijzondere begrafenis door een groote schare werd bijgewoond.

DUSSEN 16 Jan 1901. Dezer dagen gaf de fanfare Wilhelmina voor hare honoraire leden en geïntroduceerden eene uitvoering Bjjna alle leden waren opgekomen nieuwsgierig wat Wilhelmina hun in de nieuwe eeuw bieden zou wijl ’t programma eene keur van muziekstukken en voordrachten bevatte. Wederom toonde Wilhelmina dat haar programma geen humbug was want de stukken werden onberispelijk uitgevoerd terwij1 de voordrachten telkens de lachspieren van alle aanwezigen in beweging brachten Hoogst voldaan keerde dan ook ieder huiswaarts dankbaar voor ’t geen Wilhelmina op dezen avond had doen genieten.

DUSSEN 26-1-1901 In den loop der maand Februari hoopt de Fanfare Wilhelmina alhier haren begunstigers weer een concert aan te bieden. Naar we vernemen bestaat ’t plan om den gevierden karakterkomiek Abr. (Bram) de Winter (zie Papierfabriek boek) uit te noodigen om door voordrachten ’t rijke programma af te wisselen. Met verlangen zien we dit avondje tegemoet. Naar men ons mededeelt hoopt de Fanfare alhier mede te doen aan ’t groote concert door den heer Kessels uit Tilburg georganiseerd bij gelegenheid van ’t huwelijk van H M de Koningin te ’s-Gravenhage te houden.
DUSSEN 2-2-1901 Gisteren ontving de president der fanfare Wilhelminat alhier uit Tilburg het bericht dat een 1e Alt en 2e Bugel waren aangewezen om met een bestuurslid en den vaandrig op 4 Febr a.s. deel te nemen aan de nationale huldebetooging in Den Haag.

DUSSEN 20-2-1901 Bijna alle honoraire en eereleden waren Donderdagavond in de net versierde zaal van den heer Kamp bijeen om te genieten van ’t geen Wilhelmina hun zou aanbieden Groot was ’t getal der opgekomen omdat ook de bekende komiek Abr de Winter zijne medewerking had toegezegd en vele dien bekenden humorist wel eens wilden zien spelen Hoe teleurgesteld waren echter allen toen de president moest mededeelen dat Abr de Winter door ’t ijs aan ’t Capelsche veer niet kon of durfde komen en na aan ’t veer te zijn geweest weer moest retourneren De beste komiek van ’t gezelschap zelve zette daarna zijn beste beentje voor en begon met Onderling kunstgenot wat ook op ’t programma van de W voorkwam. Wel wat teleurgesteld was toch ieder voldaan over ’t geen Wilhelmina geboden had. Eere daarom aan onze fanfare en den wakkeren komiek.

DUSSEN 9-4-1904 Door de fanfare Wilhelmina alhier zal met welwillende medewerking van den humorist L de Morés te ’s-Bosch en den pianist A A van Harderwijk aldaar op Woensdag 13 April een groot nationaal volksconcert worden aangeboden op vereerend verzoek van de plaatselijke commissie van het nationaal huldeblijk van H M Koningin Emma ter viering van den 25-jarigen gedenkdag van H M komst hier te lande ten bate van het aan te bieden huldeblijk in de zaal van J H Kamp.

DUSSEN 22-10-1904 Door het bestuur van de fanfare Wilhelmina zijn aan de ingezetenen dezer gemeente circulaires verzonden waarin het nut betoogd wordt eener muziekkiosk Teneinde te komen tot het oprichten eener muziektent worden bijdragen gevraagd welke gelden na ontvangst aan het Gemeentebestuur zullen worden overhandigd opdat dit college de oprichting eener kiosk zal bewerken op een geschikte plaats in wijk A of B.

DUSSEN 18-1-1905 Op de Maandag gehouden jaarvergadering der fanfare Wilhelmina alhier bleek uit het verslag over ’t afgeloopen dienstjaar dat de inkomsten hadden bedragen f 174,25 de uitgaven f134,53½ ’t batig saldo alzoo f 39,71½ was. Herkozen werden tot commissarissen van orda en muziek de beide wethouders dezer gemeente de heeren J Schoenmakers en A Van Honswijk.

DUSSEN 20-9-1907 Op kermiszondag werd door de fanfare een feestvergadering van de vereniging Eer en Deugd opgeluisterd. Behalve het zeer gewaardeerde muzikale gedeelte werd door een vijftal leden van de muziekvereniging ook de Humoristische Ensemble-Scene 'Bankbiljet No. 10' ten tonele gebracht, hetgeen veel bijval kreeg onder het publiek. Maar daarmee volstond de fanfare niet want door de Heeren Leden Dilletanten werd ook de Komische Scene 'De Slimme Schaapherder' gespeeld, waarbij een excellente rolverdeling aan de dag bleek gelegd. Met een muzikale potpouri en enkele kermismoppen werd de zeer geslaagde middag afgesloten.

Een dag later, op kermismaandag, was het traditionele matinee aan de beurt. In de ruime zaal van J.H. Kamp werden de Eere en Honoraire Leden met hun dames onthaald op een heel gevarieerd programma. De verwachtingen vooraf waren groot en de fanfare stelde de bezoekers niet teleur. Muziekstukken zoals La Catalane, Fantasie Originale van C. Petit werden uitstekend ten gehore gebracht wat mede te danken was aan directeur Evert Vingerhoets. Daarnaast waren de komische voordrachten een trekpleister van de eerste orde. Zo had A. van Iersel groot succes met zijn vertolking van het komische nummer 'Dries den Wegwerker', evenals J. Wetering met zijn uitvoering van 'Lauw de Zoutsmokkelaar' en G. van Hees met 'Mijn Positie'. Hoogtepunt was echter de Komische Solo Scene 'een Dikkeraotie' door opnieuw A. van Iersel, hoewel zijn vertolking van 'Ik heet Arjaaneke' daar weinig voor onderdeed. De Komische Scene 'De Slimme Schaapherder' werd ook deze middag uitgevoerd. J. Wetering, G. van Hees, Jac. Wijtvliet, W. Vingerhoets en A. Verhoeven kweten zich roemvol van hun taak waarvoor niets dan lof. Deze geweldige matineemiddag zal zeker leiden tot een aanwas van de Eere en Honoraire Leden van de muziekvereniging.

Op een foto van 11 augustus 1899 van het muziekgezelschap zijn de Dussense notabelen notaris Rietstra, burgemeester Adr. H. van Honsewijk en gemeenteontvanger Willem A. Verhoeven pontificaal voor de muzikanten gezeten, daarmee de indruk wekkend dat zij het bestuur vormen. Echter, tijdens de jaarvergadering van de fanfare van januari 1906 stellen gemeentesecretaris J. Snijders en secretaris-penningmeester C. van de Wiel - onderwijzer aan de R-K jongensschool aan de Dijk - hun bestuursfunctie disponibel, waarbij ze door pastoor Baekers "vanwege hun verdiensten gedurende de afgelopen acht! jaar" tot ereleden met stemrecht benoemd worden. Dat duidt er dus op dat zij reeds vanaf 1898 in functie waren. Hoe dan ook, vanaf 1906 gaat A.L. van Beurden (smid) het presidentschap bekleden en Adriaan Pols (bakker) wordt secretaris-penningmeester van het bestuur dat verder gecompleteerd wordt met het herkozen bestuurslid A. van Iersel.

Als kerkelijke fanfare speelt Wilhelmina een belangrijke rol bij de Antoniusprocessie en bij vrijwel alle andere kerkelijke feestelijkheden. Daarnaast manifesteert men zich door het geven van concerten. Deze muziekuitvoeringen dragen overigens niet uitsluitend een muzikaal karakter, maar worden ook opgeluisterd met humoristische voordrachten. Indachtig de matigheidsideeën soms met een stichtelijk karakter, zoals de populaire voordracht "de Melkboer en de Kastelein" waarmee getracht wordt een bijdrage te leveren aan de beteugeling van het drankmisbruik. De traditie van muziek gecombineerd met humoristische sketches zal voor de oorlog lang ingeburgerd blijven. Zelfs in het eerste oorlogsjaar, met de kermis van 1940, geeft de fanfare tot groot genoegen van de vele bezoekers nog een concert in samenwerking met cabaret Van Ostade.

Bronnen

Echo van het Zuiden
Nieuwsblad van het Land van Heusden en Altena
Jubileumboek 100 jaar Kunst en Vriendschap, Meeuwen (1900-2000)
Fotoboekjes Jan van Dortmont
Dussen in oude ansichten, Deel I van Jan Vriens, Deel II van Gerrit Lensvelt

Terug naar Streekhistorie


© Ton Lensvelt, e-mail adres: tonlensvelt@ziggo.nl